Een luchtboog is een steunbeer in de vorm van een boog aan de buitenzijde van een gebouw. Je ziet ze vooral aan Gotische Kathedralen zoals bijvoorbeeld de Notre Dame in Parijs of de Sint Janskathedraal in Den Bosch. Luchtbogen hebben de functie om de zijwaartse druk van een zwaar, gemetseld gewelf op te vangen. Vaak worden er versieringen op aangebracht.
Wie in Alkmaar op zoek gaat naar luchtbogen aan de Middeleeuwse kerken komt bedrogen uit. De Grote Kerk heeft een relatief licht houten gewelf en daarom is een dergelijk object aan de buitenkant niet nodig. Hetzelfde geldt voor de Kapelkerk. In beide kerken is in het interieur ter ondersteuning voor een andere oplossing gekozen. In de Grote Kerk zijn dat de in het oog springende balken van forse omvang. In de Kapelkerk zijn deze van geringer formaat.
De enige kerk in de stad met een aantal bescheiden luchtbogen is de Sint Laurentiuskerk aan het Verdronkenoord. Ze zijn te zien aan de buitenzijde van het koor, het enige deel van deze kerk met een gemetseld gewelf.
Bij normale woningen kunnen de trekkrachten van de kapconstructie aan de binnenkant opgelost worden door de krachten te laten opvangen door de dakverdieping. Toch zijn er op twee plekken in Alkmaar tussen twee panden een soortement luchtbogen aangebracht. Aan weerszijden van het water van de Kooltuin, nagenoeg tegenover elkaar, wordt een aantal huizen door middel van gemetselde muurtjes onderling gesteund. Blijkbaar had de inpandige oplossing niet voldoende resultaat om de trekkracht op te vangen.
Bij het pand van Achterdam 7 is aan de waterkant het uitbuigen van de zijmuur goed te zien. Wat betreft uiterlijk zijn de muurtjes geen luchtbogen, maar ze hebben dezelfde functie. In Alkmaar wel uniek in hun soort.
Ans Hagenbeek, HVA
