De Max Havelaar is een van de bekendste boeken uit de Nederlandse literatuur. Toch werd de schrijver Multatuli zijn leven lang geplaagd door geldzorgen. Hij hield aan zijn publicaties zo weinig over dat hij besloot op lezingentournee te gaan. Zo deed hij ook Alkmaar aan waar hij op 2 april 1879 optrad in de Schouwburg Harmonie. Maar liefst zo’n 350 mensen kwamen op zijn voordracht af. Alkmaar was voor Multatuli niet onbekend aangezien een zus van zijn vader hier tot haar dood in 1863 had gewoond.
Het onderwerp van zijn voordracht was: Wat is waarheid? Twee uur lang onderhield hij zijn publiek over de talloze onwaarheden die hij om zich heen zag. Het begon in zijn ogen al met de opvoeding van kinderen en dan met name als de Bijbel aan de orde kwam. Ook de geschiedschrijving kreeg er van langs. Zo vond hij dat de historie van Alkmaars Ontzet veel te veel door een calvinistische bril was beschreven (!).
Zijn lezing en vooral zijn uitspraken over vermeende Bijbelse onwaarheden riepen gemengde reacties op. Voor- en tegenstanders van de vrijdenker en godloochenaar kruisten de degens in de kranten. Het verst in zijn afkeuring ging de Nieuwe Noord-Hollander dat de wens uitsprak ‘dat God moge geven, dat M. hier nooit moge wederkeeren’.
Lijnrecht daartegenover stonden schrijvers van ingezonden brieven die zich juist aan zijn stellingen hadden gelaafd. Of Multatuli iets van deze pennenstrijd heeft meegekregen is niet bekend. Hij was wel het een en ander gewend en zal er niet van wakker hebben gelegen. Wel bleef het bij een eenmalig optreden in de kaasstad.
Bertus Bakker, hoofdredacteur Oud Alkmaar, HVA
